-------------------------------------------------------------------------------------------------------
Τελευταία Επέμβαση (!) Τακτοποίησης, Τροποποίησης, Προσθήκης κλπ Διόρθωσης : 16-08-2023
Τελευταία Επέμβαση (!) Τακτοποίησης, Τροποποίησης, Προσθήκης κλπ Διόρθωσης : 16-08-2023
-----------------------------------------------------------------------
Μερικά αποκόμματα από τον Περιοδικό Τύπο της εποχής γιά τα "Στρατιωτικά"...
---------------------------------------------------------------------------
σπό http://diskoryxeion.blogspot.gr
Μερικά αποκόμματα από τον Περιοδικό Τύπο της εποχής γιά τα "Στρατιωτικά"...
---------------------------------------------------------------------------
σπό http://diskoryxeion.blogspot.gr
ΧΡΗΣΤΟΣ ΛΕΤΤΟΝΟΣ Στρατιωτικά
«1976. Μάρτιος. Οι σχέσεις μου με τις διάφορες μπουάτ τελειώνουν πικρά και οριστικά.
14 Νοεμβρίου. Βράδυ. Στο τραίνο για Σαλονίκη. Μεσάνυχτα στη Θήβα. Βλέπω
φαντάρους που κατεβαίνουν φορτωμένοι το σάκκο τους και χάνονται στο
σκοτάδι. Χιόνι και παγωνιά. Μετάθεση… Το παράθυρο του τραίνου θαμπό. Η
αίθουσα αναμονής του σταθμού φωτισμένη. Οι φαντάροι άφαντοι μέσα στη
νύχτα… Μακρυά από τα σπίτια τους. (Αυτή την τακτική δεν την κατάλαβα
ποτέ – ούτε την ατέλειωτη διάρκεια της θητείας άλλωστε). Μια επίσκεψη
αργότερα στην Αλεξανδρούπολη. Κάποιος φαντάρος – φίλος απ’ τη Σαλονίκη –
μόνος κι άρρωστος στο ΚΙΧΝΕ… Μερικούς μήνες μετά, άλλος φίλος της
Σαλονικιώτικης παρέας παρουσιάζεται στην Κόρινθο. Πήγα να τον δω στο
πρώτο επισκεπτήριο. Είδα εμένα στις κερκίδες του γηπέδου ανάμεσα σε 4500
φαντάρους να περιμένω και να ελπίζω… 1969. Θλιβερές ιστορίες…
Κάπως έτσι, με τέτοιες αφορμές, ωρίμασε φαίνεται η ιδέα του δίσκου. Όταν το κουβέντιασα με τον συμπατριώτη Λάζαρο Ανδρέου, αυτός ενθουσιάστηκε. Πρόσθεσε και τις δικές του εμπειρίες, κλειστήκαμε στο σπίτι για ένα τετράμηνο και δουλεύαμε. Όταν τελειώσαμε περίσσευαν αρκετά τραγούδια. Παρουσιάζω τα “Στρατιωτικά” στην τότε εταιρεία μου και δεν τα δέχονται. “Πολύ ειδικό θέμα” λένε. “Έλλειψη φαντασίας” λέω γω και δεν επιμένω. Τελειώνω κάποτε μ’ αυτή την εταιρεία, πάω σε άλλη, μου λένε τα ίδια, αλλά μου ζητάνε δυο-τρία τραγούδια απ’ τη σειρά (τα ‘σουξέ’!...). Δεν δίνω τίποτα. Τα χρόνια περνάνε, εγώ ζωγραφίζω, αλητεύω στο εξωτερικό και το ’79 επιστρέφω στην Ελλάδα αποφασισμένος να ξαναμπλεχτώ στις θλιβερές καλλιτεχνικές ιστορίες, αλλά ν’ αντέξω αυτή τη φορά! Χτυπάω χιλιάδες πόρτες γραφείων τηλεοπτικών, κινηματογραφικών, θεατρικών, μπουάτ κ.λπ. και περνάω ένα χρόνο περιμένοντας… Μοναδική όαση η μπουάτ Λιόγερμα στη Σαλονίκη, όπου, κάθε χρόνο επί μισό μήνα, παρουσιάζω τα “Στρατιωτικά” και αρέσουν. Το ίδιο συμβαίνει σε τέσσερις συναυλίες στη Λήμνο και στις διάφορες ταβέρνες της Αθήνας που τα τραγουδούσα για γνωστούς και αγνώστους. Πεισμένος πια για τα “Στρατιωτικά” και με 30.000 δραχμές που είχα στο Ταμιευτήριο, μπήκα στο στούντιο, να κάνω επιτέλους τον δίσκο σαν παραγωγός-φίλος με τους μουσικούς και χωρίς άγχος μην και ξεπεράσουμε τις καθορισμένες ώρες παραγωγής και καταστραφώ οικονομικά!... Τα βράδυα συνέχιζα να τραγουδώ στο μικροσκοπικό Bar 12, εισπράττοντας τα πολύτιμα μεροκάματα που με βοήθησαν ν’ αρχίσω και να τελειώσω τον δίσκο. Ο Γιάννης Σπανός – 10 χρόνια αγαπημένος φίλος – προσφέρθηκε να παίξει πιάνο. Ο Σταμάτης Κραουνάκης ενορχήστρωσε με όση άνεση ήθελε στο στούντιο και οι φίλοι μουσικοί στο τέλος δεν ήθελαν καν να πληρωθούν – ίσως επειδή για πρώτη φορά αντιμετωπίστηκαν σαν ανθρώπινα όντα… Περάσαμε 70 αξέχαστες ώρες με καφέδες και ουζάκια και τελειώσαμε έναν δίσκο που απ’ την αρχή είχαμε αγαπήσει. Ο Μανώλης Καβουκλής, τέλος, είχε το θάρρος να αναλάβει την εκτύπωση και προώθησή του. Τους ευχαριστώ όλους».
Κάπως έτσι, με τέτοιες αφορμές, ωρίμασε φαίνεται η ιδέα του δίσκου. Όταν το κουβέντιασα με τον συμπατριώτη Λάζαρο Ανδρέου, αυτός ενθουσιάστηκε. Πρόσθεσε και τις δικές του εμπειρίες, κλειστήκαμε στο σπίτι για ένα τετράμηνο και δουλεύαμε. Όταν τελειώσαμε περίσσευαν αρκετά τραγούδια. Παρουσιάζω τα “Στρατιωτικά” στην τότε εταιρεία μου και δεν τα δέχονται. “Πολύ ειδικό θέμα” λένε. “Έλλειψη φαντασίας” λέω γω και δεν επιμένω. Τελειώνω κάποτε μ’ αυτή την εταιρεία, πάω σε άλλη, μου λένε τα ίδια, αλλά μου ζητάνε δυο-τρία τραγούδια απ’ τη σειρά (τα ‘σουξέ’!...). Δεν δίνω τίποτα. Τα χρόνια περνάνε, εγώ ζωγραφίζω, αλητεύω στο εξωτερικό και το ’79 επιστρέφω στην Ελλάδα αποφασισμένος να ξαναμπλεχτώ στις θλιβερές καλλιτεχνικές ιστορίες, αλλά ν’ αντέξω αυτή τη φορά! Χτυπάω χιλιάδες πόρτες γραφείων τηλεοπτικών, κινηματογραφικών, θεατρικών, μπουάτ κ.λπ. και περνάω ένα χρόνο περιμένοντας… Μοναδική όαση η μπουάτ Λιόγερμα στη Σαλονίκη, όπου, κάθε χρόνο επί μισό μήνα, παρουσιάζω τα “Στρατιωτικά” και αρέσουν. Το ίδιο συμβαίνει σε τέσσερις συναυλίες στη Λήμνο και στις διάφορες ταβέρνες της Αθήνας που τα τραγουδούσα για γνωστούς και αγνώστους. Πεισμένος πια για τα “Στρατιωτικά” και με 30.000 δραχμές που είχα στο Ταμιευτήριο, μπήκα στο στούντιο, να κάνω επιτέλους τον δίσκο σαν παραγωγός-φίλος με τους μουσικούς και χωρίς άγχος μην και ξεπεράσουμε τις καθορισμένες ώρες παραγωγής και καταστραφώ οικονομικά!... Τα βράδυα συνέχιζα να τραγουδώ στο μικροσκοπικό Bar 12, εισπράττοντας τα πολύτιμα μεροκάματα που με βοήθησαν ν’ αρχίσω και να τελειώσω τον δίσκο. Ο Γιάννης Σπανός – 10 χρόνια αγαπημένος φίλος – προσφέρθηκε να παίξει πιάνο. Ο Σταμάτης Κραουνάκης ενορχήστρωσε με όση άνεση ήθελε στο στούντιο και οι φίλοι μουσικοί στο τέλος δεν ήθελαν καν να πληρωθούν – ίσως επειδή για πρώτη φορά αντιμετωπίστηκαν σαν ανθρώπινα όντα… Περάσαμε 70 αξέχαστες ώρες με καφέδες και ουζάκια και τελειώσαμε έναν δίσκο που απ’ την αρχή είχαμε αγαπήσει. Ο Μανώλης Καβουκλής, τέλος, είχε το θάρρος να αναλάβει την εκτύπωση και προώθησή του. Τους ευχαριστώ όλους».
Τι να προσθέσω στα όσα γράφει ο Χρήστος Λεττονός, στο οπισθόφυλλο του άλμπουμ; Ίσως ότι τα «Στρατιωτικά»
[Εναλλάξ/ Μουσικό Επίρρημα ΕΝΑΛ Νο 1, 1982] είναι ένα από τα πιο
υπερήφανα θλιμμένα, ιδιαίτερης καλλιτεχνικής αξίας άλμπουμ που γράφτηκαν
ποτέ στον τόπο μας. Ακούγοντας και σήμερα το «Σε θυμάμαι συχνά» (το “Chelsea Hotel #2” του Leonard Cohen), την «Πρώτη έξοδο», το «Γενέθλια στο αναρρωτήριο», το «Σκοπιά στη Φλώρινα», το «Σαν εκδρομή»,
σφίγγεται η καρδιά μου. Δεν είναι οι «εικόνες», αφού όλοι όσοι κάναμε
Στρατό λίγο-πολύ γνωρίζουμε, είναι, κυρίως, η ερμηνευτική προσωπικότητα
του Λεττονού (μέγας!), που μετατρέπει όποια λέξη βάζει στο στόμα του σε…
πουκάμισο του μαρτυρίου.
Αυτός ο πολύ σημαντικός τραγουδιστής, που έκανε την καριέρα που έκανε στις μπουάτ, τα θέατρα, την TV, αλλά και τη δισκογραφία («Μαρτυρίες» και «Τετραλογία» με τον Δήμο Μούτση, «Ελλαδέξ» με το Γιάννη Λογοθέτη, «Ο Μορμόλης» με τον Γιάννη Σπανό, η δική του «Γραφειοκρατία» με τα ωραία breaks του Γιάννη Κιουρκτσόγλου, «Ο Έλληνας σήμερα» από το θεατρικό του Δημήτρη Κολλάτου, σε μουσική Γιώργου Χατζηνάσιου…) και που διέκοψε κάποια στιγμή την επαφή του με τα καλλιτεχνικά, για ν’ ασχοληθεί με την καλλιέργεια της γης, έφυγε εντελώς αναπάντεχα από τη ζωή, όταν την 5η Ιουνίου του 1994, στα 45 του χρόνια, κάηκε μαζί με το φίλο του Χαράλαμπο Σουράπα (πρώην ιδιοκτήτη της ΕΒΓΑ, όπως έγραψαν τότε οι εφημερίδες), στο σπίτι τους, στη Μερέντα του Μαρκόπουλου.
Στην είδηση του θανάτου του, που βλέπετε παραπάνω, και που δημοσιεύτηκε στην Ελευθεροτυπία
τη Δευτέρα 6/6/1994, διαβάζετε πως ο Χρήστος Λεττονός (πραγματικό όνομα
Χρήστος Λυμπιτσούνης) ήταν 48 ετών. Είναι λάθος. Στο οπισθόφυλλο των
«στρατιωτικών» υπάρχει ως ντοκουμέντο, το στρατολογικό του βιβλιάριο,
στο οποίο φαίνεται καθαρά πως ήταν γεννημένος το 1949 (ήταν δηλαδή 45).
Επίσης, γίνεται ειδική αναφορά στο τραγούδι «Σε θυμάμαι συχνά». Γράφει ο
ίδιος ο τραγουδοποιός: «Είναι
το Chelsea Hotel του Leonard Cohen – πρότυπό μου επί χρόνια. Βρίσκεται
στο δίσκο επειδή α) ταιριάζει με το γενικό κλίμα, β) είναι εκπληκτικό
τραγούδι, και γ) προαναγγέλλει μελλοντικό μου δίσκο με τραγούδια του».Τα «Στρατιωτικά» ήταν ο τελευταίος δίσκος του Χρήστου Λεττονού…
Σε θυμάμαι συχνά
Σε θυμάμαι συχνά σε δωμάτια φτηνά/ πώς μιλούσες γλυκά στο σκοτάδι/ σώμα ζεστό και το στρώμα απαλό/ και στους δρόμους αργούσε το βράδυ.
Έτσι είν’ η πόλη, καλή αφορμή/ να γυρέψουμε σάρκα και χρήμα./ Μα η αγάπη αυτή πώς γερνάει στη στιγμή/ σε μια γκρίζα και πένθιμη Αθήνα.
Ναι, μα εσύ είσαι καπνός/ χάθηκες, πας, προσπερνάς και στο κόσμο σε χάνω./ Ποτέ πια ξανά δε θ’ ακούσω να λες/ «σ’ έχω ανάγκη», «δε σ’ έχω ανάγκη»/ «σ’ έχω ανάγκη», «δε σ’ έχω ανάγκη»/ ο χρόνος κυλάει και ξεχνάς.
Σε θυμάμαι συχνά σε δωμάτια φτηνά/ ήσουν σάρκα, αγάπη και μύθος./ Μου είπες ξανά πως ζητάς ομορφιά/ και ότι εγώ απ’ αυτήν ήμουν τζίφος.
Μα ήσουν όλo καρδιά, για παιδιά σαν κι εμάς/ που δε μοιάζουμε σαν αγγελούδια./ Γυρνάς ξαφνικά και μου λες/ «ε καλά, είσαστ’ άσχημοι, μα λέτε τραγούδια».
Ναι, μα εσύ είσαι καπνός/ χάθηκες, πας, προσπερνάς και στο κόσμο σε χάνω./ Ποτέ πια ξανά δε θ’ ακούσω να λες/ «σ’ έχω ανάγκη», «δε σ’ έχω ανάγκη»/ «σ’ έχω ανάγκη», «δε σ’ έχω ανάγκη»/ ο χρόνος κυλάει και ξεχνάς.
Κι ούτε θέλω να πω πως τρελά σ’ αγαπώ/ δε μπορώ πια καημούς να γιατρεύω./ Σε θυμάμαι συχνά, σε δωμάτια φτηνά/ μόν’ αυτό, δε σε σκέφτομαι καν, δε σε γυρεύω.
Αυτός ο πολύ σημαντικός τραγουδιστής, που έκανε την καριέρα που έκανε στις μπουάτ, τα θέατρα, την TV, αλλά και τη δισκογραφία («Μαρτυρίες» και «Τετραλογία» με τον Δήμο Μούτση, «Ελλαδέξ» με το Γιάννη Λογοθέτη, «Ο Μορμόλης» με τον Γιάννη Σπανό, η δική του «Γραφειοκρατία» με τα ωραία breaks του Γιάννη Κιουρκτσόγλου, «Ο Έλληνας σήμερα» από το θεατρικό του Δημήτρη Κολλάτου, σε μουσική Γιώργου Χατζηνάσιου…) και που διέκοψε κάποια στιγμή την επαφή του με τα καλλιτεχνικά, για ν’ ασχοληθεί με την καλλιέργεια της γης, έφυγε εντελώς αναπάντεχα από τη ζωή, όταν την 5η Ιουνίου του 1994, στα 45 του χρόνια, κάηκε μαζί με το φίλο του Χαράλαμπο Σουράπα (πρώην ιδιοκτήτη της ΕΒΓΑ, όπως έγραψαν τότε οι εφημερίδες), στο σπίτι τους, στη Μερέντα του Μαρκόπουλου.
Στην είδηση του θανάτου του, που βλέπετε παραπάνω, και που δημοσιεύτηκε στην Ελευθεροτυπία
τη Δευτέρα 6/6/1994, διαβάζετε πως ο Χρήστος Λεττονός (πραγματικό όνομα
Χρήστος Λυμπιτσούνης) ήταν 48 ετών. Είναι λάθος. Στο οπισθόφυλλο των
«στρατιωτικών» υπάρχει ως ντοκουμέντο, το στρατολογικό του βιβλιάριο,
στο οποίο φαίνεται καθαρά πως ήταν γεννημένος το 1949 (ήταν δηλαδή 45).
Επίσης, γίνεται ειδική αναφορά στο τραγούδι «Σε θυμάμαι συχνά». Γράφει ο
ίδιος ο τραγουδοποιός: «Είναι
το Chelsea Hotel του Leonard Cohen – πρότυπό μου επί χρόνια. Βρίσκεται
στο δίσκο επειδή α) ταιριάζει με το γενικό κλίμα, β) είναι εκπληκτικό
τραγούδι, και γ) προαναγγέλλει μελλοντικό μου δίσκο με τραγούδια του».Τα «Στρατιωτικά» ήταν ο τελευταίος δίσκος του Χρήστου Λεττονού…Σε θυμάμαι συχνά
Σε θυμάμαι συχνά σε δωμάτια φτηνά/ πώς μιλούσες γλυκά στο σκοτάδι/ σώμα ζεστό και το στρώμα απαλό/ και στους δρόμους αργούσε το βράδυ.
Έτσι είν’ η πόλη, καλή αφορμή/ να γυρέψουμε σάρκα και χρήμα./ Μα η αγάπη αυτή πώς γερνάει στη στιγμή/ σε μια γκρίζα και πένθιμη Αθήνα.
Ναι, μα εσύ είσαι καπνός/ χάθηκες, πας, προσπερνάς και στο κόσμο σε χάνω./ Ποτέ πια ξανά δε θ’ ακούσω να λες/ «σ’ έχω ανάγκη», «δε σ’ έχω ανάγκη»/ «σ’ έχω ανάγκη», «δε σ’ έχω ανάγκη»/ ο χρόνος κυλάει και ξεχνάς.
Σε θυμάμαι συχνά σε δωμάτια φτηνά/ ήσουν σάρκα, αγάπη και μύθος./ Μου είπες ξανά πως ζητάς ομορφιά/ και ότι εγώ απ’ αυτήν ήμουν τζίφος.
Μα ήσουν όλo καρδιά, για παιδιά σαν κι εμάς/ που δε μοιάζουμε σαν αγγελούδια./ Γυρνάς ξαφνικά και μου λες/ «ε καλά, είσαστ’ άσχημοι, μα λέτε τραγούδια».
Ναι, μα εσύ είσαι καπνός/ χάθηκες, πας, προσπερνάς και στο κόσμο σε χάνω./ Ποτέ πια ξανά δε θ’ ακούσω να λες/ «σ’ έχω ανάγκη», «δε σ’ έχω ανάγκη»/ «σ’ έχω ανάγκη», «δε σ’ έχω ανάγκη»/ ο χρόνος κυλάει και ξεχνάς.
Κι ούτε θέλω να πω πως τρελά σ’ αγαπώ/ δε μπορώ πια καημούς να γιατρεύω./ Σε θυμάμαι συχνά, σε δωμάτια φτηνά/ μόν’ αυτό, δε σε σκέφτομαι καν, δε σε γυρεύω.
8 σχόλια:
ΦΩΝΤΑΣ ΤΡΟΥΣΑΣ/ PHONTAS TROUSSAS26 Ιουλίου 2010 8:50 μ.μ.Σε κανένα παζάρι ή σε κανένα second hand δισκάδικο. Εν τω μεταξύ δεν υπάρχει ούτε σε CD - ήταν ανεξάρτητη παραγωγή βλέπεις. Ρίχνοντας μια ματιά στο δίκτυο είδα πως δεν υπάρχει ούτε για κατέβασμα. Τι να πω; Αν είχα διαθέσιμο χρόνο θα το ανέβαζα. Στην παρούσα φάση, πάντως, προτιμώ να γράφω κείμενα...Απάντηση- Ανώνυμος26 Ιουλίου 2010 9:21 μ.μ.Πριν από δύο μήνες περίπου αγόρασα το δίσκο στο Μοναστηράκι (λιγάκι τσιμπημένο) εξαιτίας της φωνής και του "Τετάρτη βράδυ, απολυτήριο και τρένο..."(Μνήμες). Καλή δουλειά. Καλή δουλειά επίσης από εσάς κ. Τρούσα, στο blog αλλά και στο περιοδικό. Σπάνια η καλή δουλειά στις μέρες μας... Ενδιαφέρομαι και για το βιβλίο σας, μπορώ να το βρω κάπου;Απάντηση
- ΦΩΝΤΑΣ ΤΡΟΥΣΑΣ/ PHONTAS TROUSSAS27 Ιουλίου 2010 12:25 π.μ.Το Τετάρτη Βράδυ είναι το πιο γνωστό τραγούδι του άλμπουμ, αφού το είχε πει κι η Πρωτοψάλτη. (Πρωτοψάλτη και Λεττονός γνωρίστηκαν, προφανώς, με αφορμή την Τετραλογία). Βέβαια, δεν υπάρχει σύγκριση με την ερμηνεία του Λεττονού.Απάντηση
Για το βιβλίο τα λέγαμε σε προηγούμενο post. Δεν ξέρω που μπορεί να σκονίζεται... Ρωτήστε σε παλαιοβιβλιοπωλεία. Όλο και κάτι μπορεί να βρεθεί. - Ανώνυμος5 Αυγούστου 2010 2:31 μ.μ.Όποιος ενδιαφέρεται ΣΟΒΑΡΑ για το δίσκο, ας επικοινωνήσει μαζί μου και με λίγη - εώς αρκετή - υπομονή μπορεί να του βρω μία κόπια. ΔΩΡΕΑΝ! Ο δίσκος είχε κοπεί μόνο βινύλιο και κασσέτα! Δεν κόπηκε ποτέ σε cd!Απάντηση
joeblack_gr@hotmail.com 
Andriou15 Ιανουαρίου 2011 4:23 μ.μ.Μια μικρη συνεισφορα στο ωραίο σας μπλόγκ:
http://www.youtube.com/watch?v=RDPoHFqO2IM
Απάντηση- ΦΩΝΤΑΣ ΤΡΟΥΣΑΣ/ PHONTAS TROUSSAS16 Ιανουαρίου 2011 9:04 μ.μ.Σας ευχαριστώ. Αν μπορείτε ανεβάστε και το «Σαν εκδρομή»...Απάντηση
- Ανώνυμος18 Ιανουαρίου 2011 2:50 μ.μ.Και είμουν έτοιμος να γράψω ότι μου θυμίζει Leonard Cohen... Μετά είδα πιο πάνω ότι είναι το Chelsea Hotel. Πολύ ωραίο, περιμένουμε κι άλλα.Απάντηση
Αλέξανδρος
---------------------------------------------------------------------------------
---------------------------------------------------------------------------
σπό http://www.e-orfeas.gr/discsection/oldalbums/9321-ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΑ-Χρήστος-Λεττονός.html
από http://planlessly13.rssing.com/chan-7870659/all_p7.html
Κείμενο: Κώστας Πατσαλής
ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΑ / Χρήστος Λεττονός
Δημοσιεύθηκε: 24.03.2014, 18:01
Δίσκοι στο φως
- Κώστας ΠατσαλήςΓράφει ο Κώστας Πατσαλής
ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΑ / Χρήστος Λεττονός
Το 1982 κυκλοφόρησε ένας ιδιαίτερος δίσκος και πολύ σημαντικός που όμως, δυστυχώς, έμεινε στο σκοτάδι. Πρόκειται για το δίσκο «Στρατιωτικά» σε μουσική του Χρήστου Λεττονού (το πραγματικό του όνομα ήταν Χρήστος Λυμπιτσούνης). Το θέμα πολύ συγκεκριμένο και τόσο γνώριμο σε όσους υπηρετήσαμε στο στρατό. Εικόνες, συναισθήματα, σκέψεις, αδιέξοδα… Ο δίσκος κυκλοφόρησε από την εταιρεία «Εναλλάξ». Ο ίδιος ο Λεττονός ερμηνεύει τα τραγούδια του δίσκου και είναι εξαιρετικός. Η φωνή του μεταδίδει όλα τα συναισθήματα των στίχων. Ο Λεττονός είχε περάσει από τις μπουάτ ως ερμηνευτής, είχε συνεργαστεί με τον Μούτση στην «Τετραλογία», με τον Γιάννη Σπανό στον «Μορμόλη» …. Είναι φανερό ότι είχε αγαπήσει πολύ αυτά τα τραγούδια του δίσκου. Είχε κοπιάσει πολύ να τα κυκλοφορήσει όπως φαίνεται από αυτά που εξιστορεί ο ίδιος στο οπισθόφυλλο του δίσκου.
«1976. Μάρτιος. Οι σχέσεις μου με τις διάφορες μπουάτ τελειώνουν πικρά και οριστικά. 14 Νοεμβρίου. Βράδυ. Στο τραίνο για Σαλονίκη. Μεσάνυχτα στη Θήβα. Βλέπω φαντάρους που κατεβαίνουν φορτωμένοι το σάκο τους και χάνονται στο σκοτάδι. Χιόνι και παγωνιά. Μετάθεση… Το παράθυρο του τραίνου θαμπό. Η αίθουσα αναμονής του σταθμού φωτισμένη. Οι φαντάροι άφαντοι μέσα στη νύχτα… Μακριά από τα σπίτια τους. (Αυτή την τακτική δεν την κατάλαβα ποτέ – ούτε την ατέλειωτη διάρκεια της θητείας άλλωστε). Μια επίσκεψη αργότερα στην Αλεξανδρούπολη. Κάποιος φαντάρος – φίλος απ’ τη Σαλονίκη – μόνος κι άρρωστος στο ΚΙΧΝΕ… Μερικούς μήνες μετά, άλλος φίλος της Σαλονικιώτικης παρέας παρουσιάζεται στην Κόρινθο. Πήγα να τον δω στο πρώτο επισκεπτήριο. Είδα εμένα στις κερκίδες του γηπέδου ανάμεσα σε 4500 φαντάρους να περιμένω και να ελπίζω… 1969. Θλιβερές ιστορίες…
Κάπως έτσι, με τέτοιες αφορμές, ωρίμασε φαίνεται η ιδέα του δίσκου. Όταν το κουβέντιασα με τον συμπατριώτη Λάζαρο Ανδρέου, αυτός ενθουσιάστηκε. Πρόσθεσε και τις δικές του εμπειρίες, κλειστήκαμε στο σπίτι για ένα τετράμηνο και δουλεύαμε. Όταν τελειώσαμε περίσσευαν αρκετά τραγούδια. Παρουσιάζω τα “Στρατιωτικά” στην τότε εταιρεία μου και δεν τα δέχονται. “Πολύ ειδικό θέμα” λένε. “Έλλειψη φαντασίας” λέω γω και δεν επιμένω. Τελειώνω κάποτε μ’ αυτή την εταιρεία, πάω σε άλλη, μου λένε τα ίδια, αλλά μου ζητάνε δυο-τρία τραγούδια απ’ τη σειρά (τα «σουξέ»!...). Δεν δίνω τίποτα…». Είναι φανερό ότι τα «θέλω» της τότε δισκογραφίας ήταν πολύ διαφορετικά από τα τραγούδια αυτού του δίσκου. Ο ίδιος ο δημιουργός όμως δεν «κατέθεσε τα όπλα». Να τι γράφει ό ίδιος στο σημείωμα του δίσκου : «…Τα χρόνια περνάνε, εγώ ζωγραφίζω, αλητεύω στο εξωτερικό και το ’79 επιστρέφω στην Ελλάδα αποφασισμένος να ξαναμπλεχτώ στις θλιβερές καλλιτεχνικές ιστορίες, αλλά ν’ αντέξω αυτή τη φορά! Χτυπάω χιλιάδες πόρτες γραφείων τηλεοπτικών, κινηματογραφικών, θεατρικών, μπουάτ κ.λπ. και περνάω ένα χρόνο περιμένοντας… Μοναδική όαση η μπουάτ Λιόγερμα στη Σαλονίκη, όπου, κάθε χρόνο επί μισό μήνα, παρουσιάζω τα “Στρατιωτικά” και αρέσουν. Το ίδιο συμβαίνει σε τέσσερις συναυλίες στη Λήμνο και στις διάφορες ταβέρνες της Αθήνας που τα τραγουδούσα για γνωστούς και αγνώστους. Πεισμένος πια για τα “Στρατιωτικά” και με 30.000 δραχμές που είχα στο Ταμιευτήριο, μπήκα στο στούντιο, να κάνω επιτέλους τον δίσκο σαν παραγωγός-φίλος με τους μουσικούς και χωρίς άγχος μην και ξεπεράσουμε τις καθορισμένες ώρες παραγωγής και καταστραφώ οικονομικά!... Τα βράδια συνέχιζα να τραγουδώ στο μικροσκοπικό Bar 12, εισπράττοντας τα πολύτιμα μεροκάματα που με βοήθησαν ν’ αρχίσω και να τελειώσω τον δίσκο…». Και μαζί του φίλοι-σύμμαχοι σημαντικοί άνθρωποι του χώρου. Γράφει ο Λεττονός : «…Ο Γιάννης Σπανός – 10 χρόνια αγαπημένος φίλος – προσφέρθηκε να παίξει πιάνο. Ο Σταμάτης Κραουνάκης ενορχήστρωσε με όση άνεση ήθελε στο στούντιο και οι φίλοι μουσικοί στο τέλος δεν ήθελαν καν να πληρωθούν – ίσως επειδή για πρώτη φορά αντιμετωπίστηκαν σαν ανθρώπινα όντα… Περάσαμε 70 αξέχαστες ώρες με καφέδες και ουζάκια και τελειώσαμε έναν δίσκο που απ’ την αρχή είχαμε αγαπήσει. Ο Μανώλης Καβουκλής, τέλος, είχε το θάρρος να αναλάβει την εκτύπωση και προώθησή του. Τους ευχαριστώ όλους». Έτσι, επιτέλους, το 1982 ο δίσκος κυκλοφόρησε! Τα τραγούδια είναι σπάνιας ομορφιάς , αλήθειας κι ευαισθησίας. Τα ακούει κανείς από την αρχή ως το τέλος ως μια ενότητα. Ίσως είναι από τους πιο σημαντικούς δίσκους της ελληνικής δισκογραφίας και συνάμα από τους πιο αδικημένους. Και σήμερα είναι δύσκολο να τον βρει κανείς… Όταν όμως τον βρει είναι σίγουρο ότι θ’ ανακαλύψει σ΄αυτόν ένα υπέροχο μουσικό κόσμο , τον μουσικό κόσμο του Χρήστου Λεττονού. Τριάντα δύο χρόνια μετά ακούγεται σαν να γράφτηκε σήμερα, σαν να μην άλλαξε τίποτα στον στρατό και στους φαντάρους…. Αποτυπώνει με ακρίβεια την αγωνία της κατάταξης, τη αναμονή του πρώτου επισκεπτηρίου, τη μοναξιά της σκοπιάς, την προσμονή της άδειας των γιορτών….
ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΑ / Εναλλάξ 1 (1982)
Μουσική: Χρήστος Λεττονός
Ενορχήστρωση & Διεύθυνση : Σταμάτης Κραουνάκης
Πλευρά Α΄
1. Σάλπισμα (στίχοι: Λ.Ανδρέου)
2. Τετάρτη βράδυ (στίχοι: Λ.Ανδρέου)
3. Κατάταξη (στίχοι: Λ.Ανδρέου)
4. Σε θυμάμαι συχνά (μουσική L.Cohen , στίχοι Χρ. Λεττονού)
5. Το πρώτο επισκεπτήριο (στίχοι Χρ.Λεττονού)
6. Πρώτη έξοδος (στίχοι: Λ.Ανδρέου)
7. Γενέθλια στο αναρρωτήριο (στίχοι: Λ.Ανδρέου)
8. Ο λοχίας-Διάλειμμα χαράς (στίχοι: Κ.Βίρβου)
Πλευρά Β’
1. Πρώτη φορά μες στη ζωή (στίχοι: Λ.Ανδρέου)
2. Σκοπιά στη Φλώρινα (στίχοι: Λ.Ανδρέου)
3. Γι’ αυτό λοιπόν (στίχοι: Γιώργου Μαρκόπουλου)
4. Άδεια Χριστουγέννων (στίχοι: Λ.Ανδρέου)
5. Θητεία (στίχοι: Λ.Ανδρέου)
6. Σαν εκδρομή (στίχοι: Λ.Ανδρέου)
7. Πρώτη φορά μες στη ζωή (ορχηστρικό)
Η ζωγραφική του εξωφύλλου είναι του Μιχάλη Γεωργά.
Το τραγούδι «Τετάρτη βράδυ» το πρωτοτραγούδησε η Άλκηστη Πρωτοψάλτη, αλλά ο συνθέτης το επανέφερε στην ενότητα που ανήκε, στα «Στρατιωτικά». Και το τραγούδι «Ο λοχίας» είχε τραγουδηθεί σε παλιότερο δίσκο αλλά και σε αυτή την περίπτωση ο συνθέτης επαναφέρει το τραγούδι στον κύκλο τραγουδιών που ανήκε. Το «Γι’ αυτό λοιπόν» είχε τραγουδηθεί στο παρελθόν με άλλους στίχους. Γράφει ο συνθέτης γιατί έγινε αυτό : « Οι αρχικοί, οι τωρινοί στίχοι δηλ. δεν ικανοποίησαν τον παραγωγό της τότε εταιρείας μου , επειδή μόνο ο 2ος και ο 4ος στίχος ομοικαταληκτούσαν». Όσο για το «Σε θυμάμαι ξανά» γράφει ο Λεττονός: «Είναι το Chelsea Hotel του Leonard Cohen – πρότυπό μου επί χρόνια. Βρίσκεται στο δίσκο επειδή α) ταιριάζει με το γενικό κλίμα, β) είναι εκπληκτικό τραγούδι, και γ) προαναγγέλλει μελλοντικό μου δίσκο με τραγούδια του». Δυστυχώς, ο δίσκος με τραγούδια του Cohen δεν έγινε ποτέ, ούτε κι άλλος δίσκος από τον Λεττονό…. Τα «Στρατιωτικά» έμελλε να είναι ο τελευταίος του! Ο καλλιτέχνης αποτραβήχτηκε από τα μουσικά δρώμενα της εποχής. Το 1994 είχε κι ένα άδοξο και τραγικό τέλος αφού νεότατος, στα 45 του χρόνια, έπεσε θύμα πυρκαγιάς στο σπίτι του.
Τα «Στρατιωτικά» είναι ένας εξαιρετικός κύκλος τραγουδιών! Ανακαλύψτε τον!
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- - Κώστας Πατσαλής
Κώστας Παπ.